آسم یک بیماری ریوی و از بیماری مزمن راههای هوایی است. در فرد مبتلا به آسم، دیوارههای داخلی راههای هوایی، که به نام برونش شناختهمیشوند، به برخی از موادی که فرد استنشاق میکند بسیار حساس میشوند و دچار تورم و التهاب میشوند. این تورم و التهاب باعث حساسشدن راههای هوایی و افزایش حساسیت آنها به واکنشهای آلرژیک میشود. در واکنش آلرژیک، راههای هوایی متورم میشود و عضلات اطراف راههای هوایی و دستگاه تنفسی سفت میشوند و باعث محدودشدن راههای هوایی و تولید بیش از حد مخاط میشوند و ورود و خروج هوا در ریهها را با مشکل مواجه میسازد.
انواع آسم
طیف وسیعی از عوامل و بیماریها میتوانند منجر به بیماری آسم شوند. بسته به علت و سن شروع، آسم میتواند انواع مختلفی داشتهباشد که شدت آن متغیر است. آسم به دستههای خفیف، متناوب، متوسط تا شدید دستهبندی میشود. در زیر انواع آسم معرفی میگردند؛
۱. آسم در کودکان
کودکان با احتمال بیشتری برای ابتلا به نوع متناوب آسم که باعث حملات شدید آسم میشود، روبرو هستند. ویژگی بارز آسم در کودکان، حساسیت بالا نسبت به مواد آلرژیزا است. کودکان مبتلا به آسم که در معرض دود سیگار هستند دچار مشکلات شدیدی میشوند. کودکان نسبت به بزرگسالان به علت مشکلات آسم، بیشتر در مراکز درمانی پذیرش میشوند. آسم خفیف در دوران کودکی ممکن است بدون درمان برطرف شود بااینحال، بازهم خطر ادامه یافتن بیماری به خصوص در موارد آسم شدید وجود دارد و در این صورت حتما باید به دکتر اطفال ارجاع دادهشود.
۲. آسم در بزرگسالان
آسم در هر سنی ممکن است شروع شود. آسم در بزرگسالان غالبا پایدار است و نیازمند مدیریت روزانهی حملات ناگهانی و پیشگیری از علائم آسم است. چاقی و آلرژی فاکتورهای خطرناک برای ابتلا به آسم در بزرگسالان هستند. زنان بعد از سن ۲۰ سالگی بیشتر به آسم مبتلا میشوند. مرگ ناشی از آسم بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال رخ میدهد.
۳. آسم شغلی
این نوع آسم به عنوان نتیجهی مستقیم از کار یا حرفهی فرد رخ میدهد. صنایعی که ارتباط مستقیمی با آسم شغلی دارند شامل آشپزی، کارهای آزمایشگاهی و کارخانههای تولیدی است. در این نوع آسم، محیط کاری منجر به بازگشت آسم دوران کودکی یا شروع آسم بزرگسالی میشود. دیگر نشانههای آسم شغلی ممکن است شامل آبریزش بینی و قرمزی چشمها باشد.
۴. آسم شدید و مقاوم به درمان
این نوع آسم شامل علائم پایدار و ناتوان کنندهی آسم و مشکلات تنفسی است. تقریبا ۵ درصد از افراد مبتلا به آسم که با وجود استفاده از داروهای استاندارد درمان آسم بهبود نمییابند دچار آسم شدید میشوند. با درمان صحیح و اجتناب موثر از محرکها، میتوان علایم این نوع آسم را تحت کنترل درآورد.
۵. آسم فصلی
این نوع آسم در پاسخ به آلرژنهایی که فقط در در زمانهای خاصی از سال در محیط اطراف وجوددارند، آلرژنهایی مانند هوای سرد در زمستان و یا گردهها در فصل بهار اتفاق میافتد. در دیگر زمانهای سال در واقع فرد هنوز هم به آسم مبتلا است اما علائم آسم را تجربه نمیکند.
علائم و نشانه های آسم
نوع آسم تعیینکنندهی علائمی است که فرد تجربه میکند. همهی افراد مبتلا به آسم علائم خاص زیر را تجربهنمیکنند و اولین نشانهای که فرد تجربه میکند ممکن است یک حملهی واقعی آسم نباشد. علائم آسم عبارتند از:
- سرفه: به خصوص در شب، هنگام خنده و یا در طول ورزش
- خس خس سینه: صدای جیغ مانند یا صدای سوت که در هنگام تنفس ایجاد میشود.
- تنگی قفسهی سینه
- تنگی نفس
- خستگی
علائم در کودکان
آسم یک بیماری شایع ریوی است که گاهی اوقات باعث مشکلات تنفسی میشود. این بیماری میتواند در همه سنین اتفاق بیفتد ولی اغلب در دوران کودکی شروع میشود، اگرچه میتواند برای اولین بار در بزرگسالی نیز ایجاد شود.
علائم و نشانههای رایج آسم دوران کودکی عبارت است از؛
- سرفههای مکرر که در حالتهایی نیز شدیدتر میشود. برخی از شرایطی که این سرفهها شدت پیدا میکنند شامل موارد زیر هستند؛
- زمانی که کودک شما عفونت ویروسی دارد
- زمانی که کودک شما خواب است
- هنگامی که با ورزش یا هوای سرد تحریک میشود
- صدای سوت یا خس خس هنگام بازدم
- تنگی نفس
- گرفتگی قفسه سینه.
علائم در بزرگسالان
این علائم در بزرگسالان و کودکان معمولا مشابه است. در ادامه به برخی از علائمی که بزرگسالان در شرایط آسم تجربه میکنند شامل موارد زیر است؛
- سرفه به خصوص در شب، هنگام ورزش یا هنگام خندیدن
- دشواری و سختی در تنفس
- تنگی نفس
- خس خس (در قفسه سینه هنگام نفس کشیدن، به ویژه هنگام بازدم).
این علائم گاهی اوقات میتوانند به طور موقت بدتر شوند که به عنوان حمله آسم شناخته میشود.
عوامل و دلایل موثر در ابتلا به آسم
- ۱. آلرژی
- ۲. سیگار کشیدن
- ۳. فاکتورهای محیطی
- ۴. چاقی
- ۵. بارداری
- ۶. استرس
- ۷. ژنتیک
- ۸. آتوپی (افزایش حساسیت)
- ۹. چرخه قاعدگی
- ۱۰. سابقه عفونت های ویروسی
- ۱۱. فرضیه بهداشتی
راهی برای پیشگیری از آسم وجود دارد؟
از آنجایی که علت آسم دقیقا شناسایی نشدهاست، جلوگیری از آسم کاملا میسر نیست. با این حال رعایت موارد زیر در کاهش بروز آسم میتواند مفید باشد:
- اجتناب از محرکها
- کاهش قرار گرفتن در معرض آلرژنها
- انجام تستهای تشخیص آلرژی
- مصرف داروهای پیشگیرانه
۲ نکته برای افراد مبتلا به آسم
💡 ورزش و تمرین بدنی. ابتلا به آسم به معنای دوری از ورزش نیست. بلکه، ورزش راهی است که به تقویت قلب و ریه، و هم چنین تسکین علائم آسم کمک می کند. افرادی که در محیط های سرد ورزش می کنند، بهتر است جلوی دهان خود را بپوشانند تا هوای گرم تری را تنفس کنند.
💡 داشتن وزن متعادل. همان طور که گفته شد، چاقی و اضافه وزن یکی از دلایل بروز آسم و تشدید علائم می باشد. پس سعی کنید وزن خود را در حالت نرمال نگه دارید.
تشخیص آسم
اگر برای حمله آسم به اورژانس مراجعه کنید، پزشک ابتدا شدت این حمله را ارزیابی می کند. حملات معمولاً به دو گروه خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی می شوند. این ارزیابی بر اساس عوامل متعددی انجام می شود:
- شدت و مدت علائم
- درجه انسداد راه هوایی
- میزان تداخل حمله با فعالیتهای منظم
- حملات خفیف و متوسط معمولاً شامل علائم زیر است که ممکن است به تدریج بروز کند:
- تنگی قفسه سینه
- سرفه یا خلط
- بی قراری یا مشکل در خواب
- خس خس کردن
- حملات شدید کمتر رایج است. آنها ممکن است علائم زیر را شامل شوند:
- تنگی نفس
- مشکل در صحبت کردن
- سفت شدن عضلات گردن
علائم تنگی نفس از نظر طب سنتی
در درمان آسم با طب سنتی، علائم آسم شامل موارد زیر میباشد:
- سرفه، در موارد شدید سرفههای مکرر و طولانی مدت.
- درد و سنگینی شدید قفسه سینه.
- نفس تنگی و سخت نفس کشیدن.
- تنگی نفس در شب و هنگام خوابیدن.
- عفونت ویروسی دستگاه تنفس.
- خس خس سینه و داشتن تب و تعریق.
این علائم در برخی بیماران خفیف و در برخی دیگر به صورت شدید میباشد.
توصیههایی برای درمان آسم با طب سنتی وجود دارد که رعایت آنها به بهبود بیماری و کاهش علائمی که در بالا ذکر شد، کمک خواهد کرد.
- برای درمان تنگی نفس با طب سنتی، توصیه میشود که هنگام خوابیدن به پشت نخوابید.
- حمام رفتن بعد از غذا توصیه نمیشود.
- سعی کنید وقتی غذا خورده و سیر هستید، نخوابید.
- از دستگاه بخور و دستگاه تصفیه هوا برای رطوبت هوا و کاهش آلودگیها و گرد و غبار، استفاده کنید.
- بخور بابونه و اکالیپتوس برای کاهش علائم تنفسی و کاهش مخاط بسیار موثر میباشند.
- ورزش های سبک انجام دهید. ورزش عملکرد ششها را بهبود داده و سیستم ایمنی را تقویت میکند. یکی از تکنیکهای بسیار مفید، تکنیکها و تمرینهای تنفسی میباشند.
- در درمان تنگی نفس با طب سنتی توصیه شده که روغن مالی و بادکش ریه از پشت را حتما انجام دهید.
- از حمام بخار استفاده کنید. حمام بخار، مجاری تنفسی را مرطوب کرده و مخاط و تنگی نفس را کاهش میدهد.
- توصیه دیگر برای درمان آسم با طب سنتی، خوردن آب به صورت جرعه جرعه میباشد.
خوراکیهای مفید برای مبتلایان به آسم و تنگی نفس
برای درمان آسم با طب سنتی مصرف چه خوراکیها و مواد غذایی توصیه میکند.
گوشتهای مفید برای مبتلایان (مخصوصا نوع رطوبی):
- گوشت خروس
- گنجشک
- کبک
- دراج
- کیوتر
- قرقاول
- آهو
- قلب حیوانات حلال گوشت
سبزیجات مفید:
- سداب
- شوید
- کرفس
- نعناع
- آویشن
- چغندر
- برگ ترب
- کدو حلوایی
- مرزه
خشکبار مفید:
- بادام شیرین
- پسته
- چلغوزه
- انجیر خشک
- مویز
ادویهجات مفید:
- زیره سیاه
- سیاه دانه
- کندر
- دارچین
- زعفران
- زنجبیل
غذاهای مفید:
- آبگوشت با گوشت خروس
- زرده تخم مرغ عسلی
- شوربای (آش ساده) جوجه مرغ یا خروس یا گنجشک با نان تنوری
- نخوداب
- ماء اللحم (آبِ گوشت پخته شده با کمی ادویه) و کباب با نان
- نان برشته با عسل
- مربای زنجبیل
- مربای انجیر
- مربای بالنگ
انواع داروهای گیاهی برای درمان آسم
- گلپر و عسل از قدیم برای کاهش سرفه استفاده می شدند.
- بابونه و دارچین از جمله دارو های مناسب برای درمان آسم هستند.
- زنجبیل و سیر از دیگر دارو های مورد استفاده هستند.
- برای درمان آسم می توانید از گیاهانی که حاوی امگا ۳ هستند استفاده کنید.
- شلتوک برنج و پونه از مفید ترین دارو های گیاهی در این زمینه هستند.
غذاهای ضد التهابی مانند میوهها، سبزیجات، غلات کامل و ماهیهای چرب میتوانند به کاهش التهاب و علائم آسم کمک کنند، همچنین مصرف غذاهای غنی از آنتیاکسیدان (مانند توتها، مرکبات، آجیل) به محافظت از سلولها در برابر آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد کمک میکنند و موجب کاهش علائم آسم میشوند.
مصرف غذاهای غنی از ویتامین C (مانند مرکبات، فلفل دلمهای، کیوی و کلم بروکلی ) منجر به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلاء به عفونتهای تنفسی میشوند، همچنین باید از غذاهای محرک مانند غذاهای تند، غذاهای فرآوری شده، لبنیات و شکر پرهیز کرد، زیرا میتوانند علائم آسم را تشدید کنند.
مصرف غذاهای با طبع گرم و خشک (مانند عسل، خرما، انجیر، مویز، بادام، پسته، زعفران، زنجبیل، دارچین، فلفل سیاه و سیر)، مصرف میوهها و سبزیجات (مانند سیب، انگور، هویج، کدو حلوایی، کاهو، اسفناج، خیار و شاهی)، مصرف مایعات (آب، آب سیب، آب هویج، سوپ و دمنوشهای گیاهی)، اجتناب از غذاهای با طبع سرد و تر (مانند لبنیات، گوشت گاو، غذاهای دریایی، خیار، هندوانه، گوجه فرنگی و بادمجان) و اجتناب از غذاهای آلرژیزا (مانند تخم مرغ، بادام زمینی، گندم و سویا) رژیم غذایی بسیار مؤثری برای کاهش علائم آسم است.
حجامت عام و حجامت ساق پا میتواند به دفع اخلاط و بهبود تنفس کمک کند، همچنین ماساژ قفسه سینه و پشت موجب شل شدن عضلات و بهبود تنفس میشود که میتواند در درمان آسم مؤثر باشد، لازم به ذکر است که ورزشهای تنفسی (مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق) و خواب کافی تأثیر قابل توجهی در تقویت عضلات تنفسی و بهبود تنفس خواهد داشت.
استفاده از گیاهان دارویی همچون آویشن، زنجبیل، نعناع، سرخس، عناب، شیرین بیان، گلپر برای کاهش علائم آسم توصیه میشود، زیرا این گیاهان دارای خواص ضد التهابی و ضد اسپاسم است که به شل شدن عضلات برونش، دفع خلط، کاهش سرفه و باز شدن مجاری تنفسی کمک میکند؛ در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی، مصرف داروهای گیاهی را متوقف و با پزشک خود مشورت کنید؛ به یاد داشته باشید که در دوران بارداری و شیردهی مصرف این گیاهان باید با احتیاط انجام شود.