روماتیسم یک اصلاح کلی است که برای بسیاری از بیماری‌های التهابی بافت همبند مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیماری‌های روماتیسمی بیش از ۲۰۰ نوع دارند و بخش‌های متعددی از بدن را درگیر می‌کنند. بنابراین اگر کسی به بیماری روماتیسم مبتلا است، به نوعی اختلال در بافت همبند دچار شده است که یکی از انواع آن آتروز است. بیماری روماتیسم انوع مختلفی دارد و هر کدام درمان‌های مخصوص به خود را دارند.
بیماری‌های روماتیسمی حدود ۲۰۰ نوع هستند و علائم و عوارض متعددی دارند. هر کدام از انواع روماتیسم بخش‌های خاصی از بدن را درگیر می‌کنند و درمان‌های به خصوصی دارند. در ادامه به انواع روماتیسم پرداخته‌ایم:
روماتیسم قلبی یکی از انواع بیماری‌هایی است که در آن فرد به نارسایی احتقانی قلب دچار می‌شود که می‌تواند ناشی از اختلال در دریچه‌های قلب باشد. کسانی که به روماتیسم قلبی دچار می‌شوند به تب روماتیسمی هم مبتلا بوده‌اند.
از انواع بیماری‌های روماتیسمی که می‌تواند باعث کوری و اختلال در بینایی شود، روماتیسم چشمی است. لایه‌های چشمی شما ملتهب می‌شوند و به ساختار چشم به طور جدی آسیب می‌رسد.
کسانی که به روماتیسم مبتلا هستند و علائم پوستی را تجربه می‌کنند، به روماتیسم پوستی مبتلا شده‌اند. این نوع از روماتیسم مانند انواع دیگر که در بالاتر به آنها اشاره کردیم، مفصلی نیستند، اما ممکن است با علائم مفصلی هم همراه باشند.
بیماری روماتیسم به ندرت کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آسیب کبدی در بیماران مبتلا به روماتیسم، بیشتر در طول درمان با NSAID و متوترکسات (MTX) رخ می‌دهد. بنابراین روماتیسم کبدی از عوارض درمان روماتیسم‌های دیگر است.
آرتریت روماتوئید ستون فقرات می‌تواند منجر به درد گردن، کمردرد، درد پاها یا بازوها و مشکلات ستون فقرات شود. در موارد پیشرفته، زوال مفصل در ستون فقرات می‌تواند منجر به فشردگی طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی نخاعی شود.
تخریب مفصل گردن در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی ممکن است منجر به ناهماهنگی مهره‌ها از جمله سابلوکساسیون شود که ممکن است باعث درد، نقایص عصبی و بدشکلی شود.
در این نوع رماتیسم، پوشش مفصل (سینوویوم) ملتهب و متورم می‌شود و غضروف و استخوان را فرسایش می‌دهد. بافت متورم همچنین ممکن است رباط‌های اطراف را که بافت‌های همبند هستند که استخوان‌ها را کنار هم نگه می‌دارند، کشیده و در نتیجه تغییر شکل و بی‌ثباتی ایجاد کند.
رماتیسم اغلب بر دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارد و ناشی از التهاب روده است که به پرزها و بافت‌های روده آسیب می‌رساند. رواتیسم گوارشی با علائمی مانند دردهای شکمی، اسهال و دفع خون همراه است.
بیماری روماتوئید ریه گروهی از مشکلات ریوی است که می‌تواند شامل انسداد راه‌های هوایی کوچک و فشار خون بالا در ریه‌ها شود.
روماتیسم می‌تواند بر روی عملکرد غده تیروئید هم اثر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید هستند.
استئوآرتریت مفاصل اصلی از جمله لگن، زانو و دست‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری با افزایش سن منجر به کمردرد می‌شود.
اسکلرودرمی یک بیماری خودایمنی نادر و مزمن است که پوست و اندام‌های داخلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع از بیماری روماتیسم ناشی از آسیب به سیستم ایمنی است که باعث التهاب و تغییرات بافتی و اغلب منجر به سفت یا ضخیم شدن پوست می‌شود. بیماری اسکلرودرمی گاهی اوقات می‌تواند مفاصل، ماهیچه، قلب، ریه، کلیه، عروق خونی یا روده را تحت تاثیر قرار دهد.
روماتیسم خاموش یا خاموش شدن بیماری روماتیسم در افرادی که شواهد اکوکاردیوگرافی RHD یا بیماری قلبی بدون سابقه تب روماتیسمی دارند رخ می‌دهد. با نمایان شدن علائم باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
روماتیسم شوگرن یک بیماری التهابی خود ایمنی است که در نتیجه یک پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. نشانه آن خشکی چشم، خشکی دهان و درد مفاصل است و می‌تواند خطر ابتلا به سرطان گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت را افزایش دهد.
روماتیسم مفصلی، بیماری التهابی مزمن است که به‌طور عمده مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری یک اختلال خودایمنی محسوب می‌شود، به این معنا که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های خودی حمله می‌کند.
خطرناکترین نوع رماتیسم، خوشبختانه از انواع نادر آن است و اسکلرودرما نامیده می‌شود. بیماری اسکلرودرما به خشک شدن و سخت شدن پوست گفته می‌شود که بر قلب، کلیه‌ها و ریه‌ها هم تاثیر می‌گذارد و در عملکرد آنها اختلال ایجاد می‌کند. این بیماری در هر سنی و جنسی ایجاد می‌شود، اما در زنان و هنگام تولد شایع‌تر است. اسکلرودرما کشنده‌ترین نوع روماتیسم است.
روماتیسم به شکل درد و التهاب در بافت‌های همبند، به خصوص درد و التهاب در مفاصل بروز می‌کند. البته حدود ۴۰٪ از افرادی که به روماتیسم مبتلا هستند، علائم و نشانه‌های خارج مفصلی را نیز تجربه می‌کنند. روماتیسم می‌تواند بسیاری از ساختارهای دیگر مانند پوست، چشم، ریه، قلب، کلیه، غدد بزاقی، بافت عصبی، مغز استخوان و رگ‌های خونی را تحت تاثیر قرار دهد.
علایم بیماری روماتیسم از نظر شدت ممکن است متفاوت باشند؛ گاهی بیماری برای مدتی خاموش می‌شود و پس از مدتی فرد ممکن است دوره‌های افزایش فعالیت بیماری، که دوره‌ی عود یا شعله‌وری بیماری نیز نامیده می‌شوند را تجربه کند. با گذشت زمان، روماتیسم می‌تواند باعث تغییر شکل مفاصل و جابجایی مفصل شود. برخی از علائم شایع بیماری روماتیسم در لیست زیر آورده شده‌است:
روماتیسم شدید معمولا مفاصل را با شدت زیادی درگیر درد و التهاب می‌کند. در این حالت، مفصل‌ها خشک می‌شوند. برخی از علائمی که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی روماتیسم شدید باشد، شامل موارد زیر هستند:
هر یک از انواع روماتیسم بخش خاصی از بدن را درگیر می‌کند و علائم منحصر به فرد خود را دارد.
علت بیماری روماتیسم به طور واضح مشخص نیست اما به علت حمله‌ی سیستم ایمنی بدن به سلول‌های خودی اتفاق می‌افتد. محققان نمی‌دانند چرا این واکنش در بیماری‌های خودایمنی چون بیماری‌های روماتیسمی اتفاق می‌افتد، اما برخی از فاکتورها و عوامل خطر به ایجاد آنها کمک می‌کنند:
تشخیص روماتیسم در مراحل اولیه ممکن است دشوار باشد، زیرا علائم و نشانه‌های اولیه‌‌ی رماتیسم می‌تواند با بسیاری از بیماری‌های دیگر یکسان باشد. برای تشخیص روماتیسم، علائم و نشانه‌های شما در معاینه‌ی بالینی، ارزش بیشتری از نتایج آزمایشات دارند. بنابراین هنگامی که هر یک از علائم عمومی خستگی، درد مفاصل و موارد دیگر را داشتید، به دکتر روماتولوژی مراجعه کنید. پزشک معمولا مراحل زیر را برای تشخیص بیماری روماتیسم دنبال می‌کند:
برخی از فعالیت‌های زیر می‌توانند در کاهش احتمال ابتلا و جلوگیری از روماتیسم یا حمله روماتیسمی موثر باشند:
درمان بیماری‌های روماتیسمی علاوه بر دارو، فیزیوتراپی و مراجعه‌ی منظم به پزشک، نیازمند رعایت رژیم غذایی سالم و دریافت ویتامین‌ها و مکمل‌های مورد نیاز است. خوشبختانه با رعایت چند نکته‌ی تغذیه‌ای می‌توانید بیماری روماتیسم خود را کنترل کنید:
در کنار اینکه چه مواد غذایی می‌توانند بیماری شما را بهبود ببخشند، رعایت این نکته که کدام مواد غذایی برای روماتیسم ضرر دارند هم اهمیت دارد. پس لیست زیر را به خاطر بسپرید:
متاسفانه بیماری روماتیسم عوارض ثانویه بسیاری دارد که اگر تحت مدیریت و درمان قرار نگیرد، می‌تواند کیفیت زندگی را به طور جدی تحت تاثیر قرار دهد. بیماری‌های روماتیسمی می‌تواند عوارض عصبی بسیاری داشته باشند که برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:
یکی از توصیه‌هایی که می‌توانیم برای بهبود کاهش محدودیت حرکت مفصلی، خشکی بدن در صبح و درد و التهاب مفاصل داشته باشیم، داشتن فعالیت بدنی مناسب است. بر کسی پوشیده نیست که ورزش روزانه چقدر اهمیت دارد. علاوه بر این ورزش‌ها، بهتر است تمرینات خاص تقویت همان مفصل درگیر را انجام دهید. یک مربی باشگاه حاذق، یک کارشناس تربیت‌بدنی یا پزشک متخصصی که به او مراجعه کرده‌اید، می‌تواند این تمرینات را به شما آموزش دهد.
یک توصیه برای درمان روماتیسم در طب سنتی (در واقع تسکین درد آن) ماساژ دادن مفاصل درگیر با روغن های گیاهی است. ماساژهای مناسبی که به مفصل آسیب نزند، کمک زیادی در کمتر شدن درد مفصلی می‌کنند. مخصوصاً اگر از روغن‌های ماساژ خاصی مانند روغن سیاه‌دانه و روغن بابونه استفاده کنیم که خاصیت کاهش التهاب و کاهش درد دارند. طب سنتی ممکن است استفاده موضعی از این روغن را به تنهایی به شما توصیه کند و یا ترکیبی از چند روغن را تجویز کند. به عنوان نمونه در برخی از نسخ، روغن بادام را با ترکیب چند قطره روغن نعناع فلفل توصیه می‌کند.
مورد دیگری که به صورت موضعی در طب سنتی برای درمان دردهای مفصلی از جمله روماتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد، ضمادها هستند. مثلاً گیاه رزماری که باید مقدار مشخصی باشد را جوشانده و به حالت ضماد (قوام دار باشد) به مدت ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت بر روی موضع قرار دهید تا به کاهش درد شما کمک کند.
برخی از انواع حمام‌ها و یا به اصطلاح آب‌زنی‌ها وجود دارد. به عنوان مثال جوشانده رزماری به تنهایی و یا در کنار گیاهان ضدالتهاب دیگر بسیار در کاهش درد مفاصل ناشی از بیماری روماتیسم مفید است. می‌توانید این جوشانده را در حجم بالا تهیه کنید و مفصل را در آن قرار دهید بعد از حدود ۱۵ دقیقه کمک می‌کند تا درد کمتری داشته باشید.
گیاهان دارویی برای درمان مشکلات مفاصل، از جمله روماتیسم مفصلی، می‌توانند به‌عنوان راهکارهای طبیعی مفید باشند. در ادامه، چند گیاه دارویی که برای تسکین درد و بهبودی علائم مفصلی مفید هستند، ذکر شده است:
زردچوبه (کرکم): کرکم یک گیاه دارویی با خواص ضد – التهابی قوی است. مواد فعال موجود در کرکم به نام کرکومین‌ها می‌توانند به کاهش التهاب‌های مفصلی و دردها کمک کنند.
گل زعفران: گل زعفران دارای ویژگی‌های ضد – التهابی و ضد – دردی است. مصرف محصولات حاوی گل زعفران می‌تواند به تسکین علائم روماتیسم مفصلی کمک کند.
زنجبیل: زنجبیل دارای خواص ضد – التهابی و ضد – دردی است و می‌تواند به بهبود علائم مفصلی کمک کند. زنجبیل معمولاً به‌صورت تازه یا به‌صورت ترشی و چای مصرف می‌شود.
شیرین‌بیان: شیرین‌بیان یک گیاه دارویی با خواص ضد – التهابی و ضد – دردی است. عصاره‌های شیرین‌بیان معمولاً برای تهیه عرقیات و کرم‌های موضعی به کار می‌رود.(در موارد و کیس های مختلف بنا به نیاز تجویز میگردد)
آلوئه‌ورا (Aloe Vera): ژل آلوئه‌ورا دارای خواص ضد – التهابی و مسکن است و می‌تواند به تسکین درد و التهاب مفاصل کمک کند. این گیاه معمولاً به‌صورت ژل موضعی یا کرم مصرف می‌شود.
زیره سیاه (Black Seed or Nigella sativa): بذرهای زیره سیاه دارای خواص ضد – التهابی و ضد – دردی هستند. ممکن است به تسکین درد مفاصل کمک کنند. این بذرها معمولاً به‌عنوان مکمل مصرف می‌شوند.
گزنه (Nettle): گزنه دارای خواص ضد – التهابی است و مصرف مکمل‌های حاوی گزنه ممکن است به تسکین التهاب‌ها و دردهای مفاصل کمک کند.